Иммунитет теориясын жаса?ан ?алым

Басқа мағыналар үшін Иммунитет (мағыналары) деген бетті қараңыз.

Иммунитет (латынша іm-munіtas – босап шығу, арылу, құтылу) немесе Төтемелілік — организмнің антигендік қасиеттері бар жұқпалы және жұқпалы емес бөгде заттарды, жұқпалы аурулар қоздырғышын немесе олар бөліп шығаратын кейбір улы заттарды қабылдамаушылық қасиеті және оларға қарсы тұру қабілеті. Иммунитет – көрінісі мен механизмі бойынша әрқилы болып келетін жалпы жоғары сатыдағы организмдерге (адамдар, жануарлар, өсімдіктер) ортақ биологиялық қасиет. Организмнің бұл қасиеті оның жеке басының тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Иммунитет кезінде организмде аса күрделі биологиялық процестер жүріп, организмнің қорғаныштық қасиеті арта түседі. Соның нәтижесінде түрлі зиянды микроорганизмдерді, олардың уларын, т.б. бөгде заттарды ыдыратып, бейтараптап жойып жіберетін қабілеті күшейеді.

Иммунитет — организмнің ауру тудыратын агенттерді олардың тіршілік ету өнімдерін, сондай-ақ генетикалық табиғаты басқа заттарды қабылдамаушылығы. Иммунитеттің қалыптасуына тұтас жүйе ретінде бүкіл организм қатысады, өйткені оның қорғану механизмі бір-біріне байланысты, әрі нейрогуморалды реттеу жағдайында әрекет етеді.[1]

Зерттеулер[өңдеу]

Иммунитет құбылысын жан-жақты зерттеуде Л.Пастер, И.И. Мечников, т.б. зерттеуші-ғалымдардың сіңірген еңбегінің маңызы зор болды. Мысалы, 1897 жылы неміс ғалымы П.Эрлих (1854 – 1915) алғаш рет организмдегі иммундық реакцияның химиялық моделін (кескінін), яғни “бүйірлі тізбек теориясын” ұсынды. Ал 1959 жылы австралиялық ғалым Ф.Бернет (1899 – 1985) және даниялық ғалым Н.Кай Ерне (1911 жылы туған) иммунитеттің клондық-сұрыпталу (арнайы антидененің түзілуі) теориясын ұсынды. Бұл жаңалықтар ғылымда иммунитеттің белгісіз қасиеттерін ашуға жол салды.
Иммунитет – өсімдіктер арасында да ауруға қарсы төзімділік туғызатын биологиялық қасиет. Өсімдіктер иммунитеті туралы ғылымның негізін салған Н.И. Вавилов. Ол өсімдіктер иммунитетнің екі формасы: сұрыпты иммунитет және түрлік иммунитет бар екенін анықтады. Өсімдіктер иммунитеті олардың морфол., физиологиялық және биохимиялық ерекшеліктерімен байланысты, олардың біреулері шешуші, ал екіншілері қосымша рөл атқарады. Иммунитет заңдылықтарына сүйене отырып, адам мен жануарлар арасында кездесетін әртүрлі жұқпалы ауруларға диагноз қою, емдеу және оларға қарсы егу әдістерін енгізуде, ауруға тұрақты өсімдік сұрыптарын шығару бағытында Қазақстан ғалымдары айтарлықтай зерттеулер жүргізді.

Қорғаушы заттар, антиденелер[өңдеу]

Организмнің зиянды микробтар енуіне қарсы тұра алатын ерекше бейімделушілігін организмнің табиғи төзімділігі (резистенттілігі) деп атайды. Бұған организмнің кез келген бөгде заттарға қарсы тұрып оларды жоюға қатысатын тері эпителийінің механикалық қасиеті, сонымен бірге ауру қоздыратын микробтарды жойып жіберетін бактериоцидтік заттар бөлуі, асқазан сөлінің микроб жойғыш қасиеті, шырышты қабаттардың, лимфобездердің қорғаныс қабілеті, көз жасының, сілекейдің микробтарға қарсы әсер ету қасиеті, қан сарысуының құрамында болатын қорғаушы заттар – фагоциттер, лизоцим, бактериолизин, т.б. жатады. Бұлар иммунитеттің жалпы әсер етуші факторларына жатады. Өйткені олар дені сау адамдар мен жануарлардың барлығында әртүрлі мөлшерде тұрақты түрде болады. Ал организмге зиянды микробтар (олардың улы заттары) түскенде оларды тікелей жоюға қатысатын ақуыз, яғни табиғаты, қорғаушылық қабілеттілігі өте күшті арнайы заттар – антиденелер (иммундық глобулиндер) түзіледі. Олар көк бауыр, бауыр, сүйек кемігі, т.б. ұлпаларында өндіріліп, қан арқылы барлық организмге тарайды. Мұндай антиденелер қандай затқа қарсы пайда болса, соны ғана жоюға қатысады. Олар иммунитеттің арнаулы факторларына жатады.

Жасанды және туа пайда болған иммунитет, иммунитеттеу[өңдеу]

Егу арқылы қалыптастырады. Жұқпалы ауруға қарсы ауру туғызатын бактрияриялардың немесе вирустардың, әлсіретілген немесе ультракүлгін сәулемен өлтірілген екпе түрін егеді. Мұндай жағдайда ауру жеңіл түрде өтеді. Организмде қарсы дене пайда болып, жасанды иммунитет тұрақты түрде көмектесу үшін құрамында дайын қарсы денесі бар малдың қан сарысуын егеді. Малдарға мөлшерін бірте көбейтіп, микробтарды жұқтырады. Ауық-ауық малдан қан алып, құрамындағы жасушалармен фибриноген нәруызын бөліп, емдік сарысу алады. бұл кезде иммунитет уақытша ғана қалыптасады.

Кейбір жануарлар мен адамның қанында организмді жұқпалы аурудан қорғайтын заттар іштен туа пайда болады, ондай иммунитетті туа пайда болған иммунитет деп атайды. Бұл қасиет тұқым қуалайды. Туған күнінен бастап, өзінің барлық тіршілік ету кезеңдерінде түзілетін организмнің қарсы тұру қабілеттілігін жүре пайда болатын иммунитет деп атайды. Ол табиғи және жасанды деп екіге бөлінеді (екеуі де белсенді және енжар болып ажыратылады). Бұл иммунитеттің табиғи жолмен түзілген белсенді түрі жұқпалы аурулармен науқастанып тұрғаннан кейін пайда болады. Әдетте, ол ұзақ мерзімге созылады, кейбір жағдайда өмір бойына сақталады. Мысалы, адамдар шешек, қызылша, т.б. жұқпалы аурулармен бір рет ауырып тұрса, екінші рет қайталап ауырмайды. Ал табиғи иммунитеттің енжар түрі нәрестеге құрсақта жатқанда бала жолдасы (плацента) арқылы, ал туғаннан кейін анасының сүтімен беріледі. Мұндай иммунитет ұзаққа созылмайды, сәби 1 жасқа келгенше сақталуы мүмкін.
Ауруды болдырмау үшін алдын ала егудің немесе биологиялық препараттар енгізудің нәтижесінде түзілген иммунитет жасанды иммунитет деп аталады. Егер де ондай иммунитет вакцина егуден кейін пайда болса – белсенді, ал дайын иммунды қан сарысуын құйғанда пайда болса – енжар иммунитет дейді. Жасанды жолмен, яғни егудің нәтижесінде құралған белсенді иммунитет енжар түріне қарағанда, ұзағырақ (6 айдан бірнеше жылға дейін) сақталады. Мысалы, шешек ауруына, қызылша, туберкулез, сіреспе, күл, т.б. ауруларға қарсы егу. Ал сарысу енгізгеннен кейін пайда болатын енжар иммунитеттің 2 – 3 аптадан 1 айға дейін ғана тиімділігі бар. Мысалы, сіреспе, күл ауруларына, ботулизмге қарсы иммунды қан сарысуларын егу. Иммунитеттің түзілуіне бүкіл организм қатысады. Басқарушы және бағыттаушы орган – орталық жүйке жүйесі болып табылады. Адам мен жануарлар организмінде жасанды иммунитет туғызуға болады. Оны – иммунитеттеу деп атайды. Ол да белсенді және енжар болып екіге бөлінеді. Белсенді иммунитеттеу антигендерде – вакцина препараттарын (тірі микроорганизмдерден алынған) егу (теріге жағу, тері астына, ет арасына, мұрынға, ауызға тамызу) арқылы туғызылады. Иммунитет күші, қасиеті иммунитет туғызған вакциналық препараттың мөлшеріне, сапасына, дайындық мерзіміне байланысты болады. Белсенді иммунитеттеуді 1 – 2 жетіде қайталап егеді. Әсіресе, күшті әсер ететіні – бірнеше айдан не жылдан кейін егілген иммунитет. Енжар иммунитеттеуде қан не қан сары суына қосылған арнайы препараттарды тері астына, ет арасына егеді. Бұлар дайын антиденелер болады. Енжар иммунитеттеу бір айға ғана созылады. Сондықтан қызылша, күл, сіреспе, гангрена, тұмау, т.б. ауруларға арналған иммунитеттеуді қайталап егеді. Иммунитеттеу ветеринарияда да жиі қолданылады. Әсіресе, аусыл, жамандат, қарасан, кебенек, сарып, т.б. ауруларға қарсы жүргізіледі. Адам иммунитеті сыртқы орта және әлеуметтік жағдайларға, адамның жасына және жынысына байланысты болады. Адамның дене қызуы көтерілуі, салқынға шалдығуы, шамадан тыс қатты шаршауы, қайғы-қасіретке ұшырауы, ауыр жарақат алуы, әртүрлі ауруларға (әсіресе, эндокринді) шалдығуы, дұрыс тамақтанбауы, витаминдер және кейбір химиялық микроэлементтердің, фосфор, кальций тұздарының жетіспеушілігі – организмде иммунитеттің жақсы түзілуін тежейді.[2]

Дереккөздер[өңдеу]

↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – Павлодар: 2007 — 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
↑ О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова, Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік, Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0

Источник

Бұл презентацияның бағасы: 400 теңге

Презентация қосу

“Иммунология даму
тарихы.Иммунитет
теориясы”
Жоспар:
• Иммунология анықтамасы
• Иммунологияның дамуына
үлес қосқан ғалымдар
• Иммунитет теориялары
Иммунология- қатерлі
індеттерге қарсы күрес
жолында пайда
болып,адамзатты көптеген
жұқпалы аурулардан
құтқарған ғылым
Індет ауруларына алғаш назар
салып зерттеген мұсылман
ғалымдары Разы мен Ибн
Сина.Олар шешек ауруының
белгілурін басқа індет
ауруларынан ажыратып
көрсетіп,алғаш иммунитет
теориясын жасаған.
Негізгі иммунология
тарихы ағылшын ғалымы
Эдвард Дженнердің
еңбегінен басталады.
1. Дженнер еңбегінің
маңызы:
• Сиыр шешегімен ауырған
адамның табиғи шешекпен
ауырмайтынын дәлелдеді
• Өзінің әдісін кеңінен таратып
егетін бекеттер ұйымдастырды
1976 жылы Дженнер шешуші тәжірибе
қойған.Сара Нельмс деген сиыр шешегі
жұққан сауыншыдан шешек
материалын 8 жасар дені сау Джеймс
деген балаға егеді.1 апта өткен соң
бала сәл ауырып жазылып кетеді.Тағы
1 апта өткен соң нағыз қара шешектің
өзін егеді.Бірақ балаға бұл қатерлі
шешек жұқпайды.Сөйтіп Дженнер
шешек ауруынан құтылудың жолын
тапты.
Ғылыми иммунология атасы –
француз Луй Пастер.Ол вакцина
жасаудың универсалды тәсілін
тауып тырысқақ,күйдіргі,құтыру
ауруларына қарсы вакцина
жасады.
1898-1899 ж.Н.Н.Чистович,Ж.Борде-
Мечников шәкірттері антидене жасалуы
үшін микроорганизмдер керектігі шарт
емес екендігін анықтады.Бірақ бұл
еңбек елеусіз қалды.Қазір осы
жұмыстың әр түрлі жануарлардың тін
антигендерін зерттеуде инфекциялық
емес иммунологияның шығуының
себепкер болғаны анықталып отыр.
1900ж. Ландштейнер қан топтарын
ашты.Олар АВО жүйе деп
аталады.Бір түрге жататын
организмдердің иммунитеттік
айырмашылығын зерттейтін
иммунологияның бір тармағы пайда
болды.Ол-тін изоантигенін
зерттейтін ғылым.
Иммунология ғылымы дамуының жаңа белесі 1945
ж. Басталады және ағылшын ғалымы Медавар
есімімен байланысты.Ол иммунитет ағзаны тек
микробтан ғана емес,сонымен қатар генетикалық
бөгде ағзалардың жасушалары мен тіндерінен де
қорғайтынын дәлелдеді
Ағзаның негізі қатаң бақылануы
не үшін қажет деген сұрақты
қойған Австралия микробиологы
Бернет.Бұл сұрақ иммунитетті
түсінуде көп пайда келтірді.Бұл
сұраққа жауап иммунитеттік
бақылау қағидасын ашуға әкелді.
Иммунологиялық бақылау
қағидасының шығуы, 1969-70 ж.
Иммунитеттің 2 жүйесін – жасушалық
және гуморальдық жүйелердің
ашылуына, қазіргі иммунологияның
пайда болуына әсер етті.
Иммунология жетістіктері
Иммуноглобулин молекуласының құрылымын анықтады
Иммунды процестермен жеке иммуноглобулин класстарының
рөлі ашылды
Лимфоциттердің антиген ажыратушы рецепторларын тапты
Алларгия негіздері пайда болды
Ісікке қарсы иммунитеттің механизмдері жүйеленді және т.б.
Антидене синтезінің алғашқы теориясын Т.Эрлих жасаған.Ол
бойынша әр жасушаның антидене жасайтын ерекше
құрылымы- бүйір тізбегі болады және ол кездейсоқ антигенге
дәл келетін болады.Ол жасушадан бөлініп қанға түссе
антиденеге айналады.Антиген молекуласы өзіне сәйкес
келетін құрылымды таңдап тауып алып, оны дәл көбейтеді
деп айтқан. Бұл алғашқы сұрыптау гипотезесы еді.
Ф.Бернет,Феннер 1941 ж. Тікелей емес
матрица теориясын жасады.Ол
бойынша антиген ферменттердің
қызметін өзгертіп қосалқы әсер
етеді.Кейін инструктивті гипотезаның
көп варианттары шықты,антиген
мутаген сияқты ДНК-ға,РНК-ға әсер
етеді деген.
1950ж.Ерне Эрлих идеяларына қайта келіп
“табиғи сұрыптау” гипотезасын енгізді.Ол
бойынша эмбрион сатысында айырша безде
әртүрлі антидене молекулалары
болады.антиген организмге енгенде сәйкес
келетін антиденемен әсерлесіп комплекс
құрады.Бұл комплек жасуша ішіне кіргенде
жасуша оны молекулалар жасауға модель
ретінде пайдаланады.
Сұрыптау идеясының әрі дамуы
Бернеттің клон сұрыптау теориясына
байланысты.Бұл теория бойынша
антигеннің жалғыз ғана қызметі,өзінің
лимфа жасушаларымен
жолығуы,олардың көбейуіне стимул
жасауы.
Қазіргі күндері
иммунологияның жалпы
биологиялық мәні бар ол өз
дамуында да биология мен
медицинаға көп әсер жасап
отыр
Оналбеков М.Ш,
Емдеу ісі факультеті
4 курс 434 топ.

Ұқсас жұмыстар

Источник

Антидене синтезінің алғашқы теориясын Т. Эрлих жасаған. Ол бойынша әр жасушаның антидене жасай алатын ерекше құрылымы- бүйір тізбегі болады және ол кездейсоқ антигенге дәл келетін болады. Ол жасушадан бөлініп қанға түссе антиденеге айналады. Антиген молекуласы өзіне сәйкес келетін құрылымды таңдап тауып алып, оны дәл көбейтеді деп айтқан. Бұл алғашқы сұрыптау гипотезасы еді.

1930 жылы Ландщтейнер қолдан жасалған алуан түрлу антигендерге антиденелер жасалатынын көрсетіп, ол Эрлих теориясына қайшы келген соң американ ғалымдары Ф. Брейнль, Ф.Гауровиц, т.б. антигендерге қарсы антиденелер алдын ала болмайды деді. Антиген глобулин қалыптасуына өзі килігіп оның жиналуына әсер етеді деген. Бұл жағжайда антиген әсері нұсқаушы болып отырады. Бұл гипотеза антиденелердің көп түрлілігін оңай түсіндіреді. Л.Полиг 1941 жылы антигенде өзіне антидене синтезделетін матрицалық ролді болжады. Он матрица теориясы деп атады. Бұл тікелей матрица теориясы деп аталады. Алайда бұл теория қате болды, себебі белок синтезі теориясына сәйкестігі жоқ.

Ф.Бернет, Ф. Феннер 1941 жылы тікелей емес матрица теориясын жасады. Ол бойынша антиген ферменттердің қызметін өзгертіп (антидене жасайтын) қосалқы әсер етеді. Кейін инструктивті гипотезаның көп варианттары шықты, антиген мутаген сияқты ДНК-ға (Швит Р. Оуэн Р., 1957) және РНК-ға (Гольдштейн, 1960) әсер етеді. 1950 жылы Н. Ерне Эрлих идеяларына қайта келіп «табиғи сұрыптау» гипотезасын енгізді. Ол бойынша эмбрион сатысында айырша безде әртүрлі антидене молекулалары болады. Антиген организмге енгенде сәйкес келетін антиденемен әсерлесіп комплекс құрайды. Бұл комплекс жасуша ішіне кіргенде жасуша оны осындай молекулалар жасауға модель ретінде пайдаланады деді. Ерне органимзнің өз антигендеріне антидене жасалмайтынын постулат түрінде кіргізіп тек бөгде антигендер ғана танылатынын айтты.

Сұрыптау идеясының әрі дамуы Бернеттің клон сұрыптау теориясына байланысты. Бернет бойынша иммунитеті жетілген организмнің лимфа жүйесінде 105 дәрежесінде жасуша клоны болып, әртүрлі антигендерге қарсы әсер ете алады. Организмдердің өз антигендеріне реакция болмауын, Бернет ондай жасушалар эмбрион кезінде жойылып кетеді деп түсіндіреді. Бұл теория бойынша, органимзге енген антиген сәйкес антидене синтездейтін жасушаны таңдап тауып, оның көбейуіне қолдау жасайды. Қазір Бернет теориясының шындыққа жақын екендігін дәлелдейтін көптеген фактілер табылып отыр. Оның қазіргі өңделне күйін молекулалық биология, биохимия, иммунология саласындағы көптеген иммунолог ғалымдар қолдайды. Сонымен клон сұрыптау теорясы бойынша антигеннің жалғыз ғана қызметі, өзінің лимфа жасушаларымен жолығуы, олардың көбеюіне стимул жасауы.Жсаушаға басқа ақпарат бермейді. Осы теория бойынша организмде антигенмен кездескенге дейін дифференцияланған өте көп кіші лимфоциттер болады.

Белгілі антиген тану қасиеті бар лимфоцит клон құрайды. В-лимфоциттің әр клоны бір типті антидене жасауға ғана қабілеті бар. Ал антиген сол сәйкес лимфоциттің пролиферациясын жасайды. Иммунитеттің орталық мүшелерінің негізгі қызметі сүйек майында болатын өзгешелігі жоқ баған жасушаларды кіші лимфоциттерге айналдыру. Олардың әрбіреуінің тек өзіне тән ерекшелігі болады.

Date: 2016-08-29; view: 473; Нарушение авторских прав

Источник

Қазіргі иммунология және оның мақсаттары. Иммундық жүйе жайлы түсінік, оның ұйымдастырылуы мен қызмет атқаруының негізгі принциптері. Антигендер жайлы ұғым

Қазіргі уақытта иммунология негіздерін білу барлық саладағы дәрігерлер дайындаудағы керекті құрам бөлігі болып табылады. Казіргі кезде иммунология клиникалық медицинадағы көптеген сұрақтарды шешуге мүмкіндік беретін ғылымдар қатарына шықты.
Иммунологияның жетістіктері – жаңа, тиімділігі жоғары диагностикалық және емдік препараттардың алынуымен, жұқпалы аурулардың төмендеуімен, көптеген ауруларды (қатерлі ісіктер, аутоиммунды, аллергиялық және созылмалы жұқпалы аурулар) емдеу кезінде иммунокоррекциялық терапияны қолдануымен, біріншілік және екіншілік иммун жетіспеушілік жағдайлардың патогенезі мен емін зерттеумен байланысты.

Иммунологияның мақсаттары:

Аутоиммунды аураларды емдеудегі қолданылатын иммуносупрессивті препараттарды шығару мен оларды жоғары сатыға көтеру
Селективті иммуномодуляторларды шағару және иммунды жүйені қалпына келтіру мәселелерді шешуге арналған зерттеулерді жүргізу
Балалар иммунологиясының күрделі мәселелерін шешу
Иммунологиялық зерттеу әдистерді, диагностикалық жүйелерді жетілдіру жұмыстарды жалғастыру

Иммунологияның даму тарихы:

Иммунология 19 ғасырда дами бастады. Оның атасы – вируленттігі әлсіреген микробтан вакцина жасау принциптерін ашқан – Луи Пастер. Л.Пастер – құтыруға, түйнемеге, тауық тырысқаққа қарсы вакцинаны шығарушы болады. Иммунизациядан кейін пайда болатын заттар антиденелер деп аталған.
Сол жылдарда П.Эрлихтің гуморалды иммунитет теориясы шығады. Микробқа қарсы пайда болған заттарды антидене деп атады.

Сонымен қатар, иммунитеттің фагоцитарлық теориясын феноменіне сүйене отырып И.Мечников иммунитеттің фагоцитарлық теориясын шығарады. Гуморалды иммунитетті зерттеуде Беринг мен Китазато үлкен үлес қосқан. 1890ж. Беринг пен Китазато құл мен сіреспеге қарсы, токсиндерді бейтараптайтын, анатоксин алды.

Иммунитет теориялары

Инструктивті теориялар бойынша – антиген пассивті материал ретінде қаралған. Бұл теориялар көптеген сұрақтарға жауап бермеді

Селективті теориялар :
(П. Эрлихтің пікірі бойынша -1955 ) – Барлық антиденелердің арнайлығы алдын ала анықталған, ал түскен антиген болса – тек өзіне сәйкес антиденелердің тандап алу факторы ретінде қызмет атқарады
– (Н. Ерненің пікірі бойынша – 1955)- Организмде үнемі эртүрлі антиденелер бар. Ангитенмен әсерлесуден кейін олар макрофагтармен жұтылып, арнайы антиденелердің түзілуіне әкеледі

Иммунология дамуының жаңа кезеңі австриялық ғалымы Ф.М.Бернеттің атымен байланысты (1959 ж). Ол иммунитеттің клон-сұрыптау теориясын ашты.

Лимфоциттердің бағаналы клеткадан дифференцировка процессинде клеткалардын клондары түзіледі. Олар болса тек өзіне сейкес-арнайы антигенмен әсерлесуге қаблеті бар.

Сонымен, Бернеттің клон-сұрыптау теориясының мағынасы: әр антигенге белгілі лимфоцит бар. Лимфоидті клеткалардың популяциясы өте көлемді, гетерогенді, антигендік детерминанттардың көп санды түрлерінен асып түсіп, басып кетеді. Бірақ, шындығында бұл процесс күрделенген, өйткені белгілі рецепторлары бар лимфоциттердің пайда болуы өмір бойы жүреді.

1974ж. Ерне идиотип-антиидиотип –қарым-қатынас иммунологиялық теориясын тұжырымдады. Әрбір иммуноглобулинде 2 негізгі бөлімшесі болады. Олардың ішінде: біріншілері- әдеттегі антигендердің антигендік детерминанттарымен байланысады, екіншілері – басқа Иг-ң молекуласы сыртында орналасқан, антигендік детерминанттармен ұқсас, идиотипикалық детерминанттармен өзара әрекет жасайды. Мұндай детерминаттар идиотип деп аталады.

Феноменның мәні – антигенге арналған рецепторлардың өздеріде лимфоциттердегі басқа рецепторлармен танылады.

Сондықтан, Ерненің кестесінде танушы лимфоцитте антигеннің эпитопынаға емес, антигентанушы рецептордың өзіне-де рецепторлар бар екені көрсетілген. Осы рецепторладың арасында тепетендік болу қажет.

Бернеттің болжамы бойынша П.Медавар 1953ж. эксперимент нәтижесінде иммунологиялық төзімділікті ашты. Бұл жұмыстары үшін осы екі ғалымға Нобель сыйлығы берілген. Медавар трансплантация заңдарын жаңадан ашты.

20 ғасырдың екінші жартысында Портер мен Эдельман антиденелердің химиялық құрылысын ашты. Гибридомдар мен моноклоналды антиденелер алу әдісін Келлер мен Мильштейн ашты. Биотехнология дами бастады.

Иммунды жүйе организмнің қоршаған ортаның жағдайларына бейімделуін камтамасыз етеді.

Иммунды жүйенің негізгі қызметі –иммунитетті тудыру

Иммунитет – дегеніміз организмнің генетикалық бөгде информациясын тасымалдау- шылардан қорғану әдісі, ішкі гомеостазды сақтау үшін бағытталған.

Иммунды жауап дегеніміз антигенді байланыстырып, инактивациялап, ыдыратып және организмнен шығаруға бағытталған иммун жүйесінің арнайы комплексті реакциясы. Иммунды жауап бір-бірін толықтыратын клеткалық және гуморалды иммунитет реакциялар- мен жүзеге асады. Иммундық реакциялардың нәтижесінде иммунды гомеостазды реттейтін биологиялық белсенді заттар босатылады.

Біріншілік иммунды жауап

Антигенмен бірінші рет түйіскеннен кейін 5-.7 кунде қалыптасады. Біріншілік гуморалды иммунды жауаптың негізінде ең бірінші IgM-классты АД түзілуі жатады. Клеткалық иммунды жауап жетілген эффекторлы Т-лимфциттердің пайда болуымен сипатталады. Сонымен қатар-Т- және В- есте сақтау клеткалар түзіледі

Екіншілік иммунды жауап

Антигенмен екінші рет түйіскеннен кейін жоғары денгейде тез қалыптасады, біріншілік иммунды жауппен салыстырғанда организмнің эффективті корғанысын қамтамасыз етеді. IgG-антиденелер жоғары денгейде түзіледі. Екіншілік иммунды жауаптың нәтижелігі есте сақтау клеткалармен байланысты.

Иммунды жүйенің негізгі қызметтері:

Жұқпаларға қарсы қорғанысты қамтамасыз ету.
Ісікке қарсы иммунитетке қатысу.
Трансплантациялық иммунитетке қатысу.
Аллергиялық реакцияларға қатысу.
Аутоиммунды патологияның даму механизмдеріне қатысу.
Ана мен бала организмдері өзара қатынасына қатысу.
Қабыну процессіне қатысу.
Қан ұю механизмдеріне қатысу.

Организмнің иммунды жүйесі біртұтас морфофункционалды жүйе

Иммун жүйесінің жалпы салмағының мөлшері – 1,5-2 кг. тартады, ал лимфоциттердің жалпы саны 1013-і дәрежесінде болады.
Лимфоциттер лимфатикалық тамырлар мен қан тамырлар арқылы лимфоидты мүшелер мен лимфоидты емес тіндердің арасында интенсивті түрде рециркуляциялайды. Бұл лимфоциттердің миграциясы керісінше де жүреді.
Миграция механизмі лимфоциттердің бетіндегі белгілі молекулалардың қан тамырының эндотелийінің мембранасындағы белгілі бір молекулалармен әсерлесуден тұрады (адгезиндер, интегриндер).
Лимфоциттердің миграциясы организмнің жүйелі физиологиялық мақсаттарына байланысты.

Лимфоцит-иммун жүйесінің негізгі клеткасы

лимфоцит қазақша

Иммунды жүйе құрылысы

Иммун жүйесін зерттегенде мүшелік, клеткалық және молекулалық деңгейлер ажыратылады.

Мүшелік деңгейге орталық және шеткі мүшелер жатады. Орталық мүшелерге сүйек кемігі мен тимус жатады.
Сүйек кемігінде көп қабілетті бағана клеткалардан лимфоциттер түзіледі және орталық мүшелерде пісіп жетіледі: В-лимфоциттер – сүйек кемігінде , Т-лимфоциттер – тимуста.
Тимус – лимфоэпителиалды мүше, өмірдің 3 жылында жетіледі, ал 20 жастан бастап тимустың инволюциясы басталады.
Тимус ұсақ бөліктерге бөлінетін екі бөлімнен тұрады. Әрбір бөлшекте субкапсулярлы, қыртысты және милы қабаттар ажыратылады
Тимуста Т-лимфоциттердің жутілуі, тимусты факторлардын түзілуі жүреді. Тимус гормондары (тимопоэтиндер мен тимозиндер) мен ИЛ-7 тимустың өзінде және одан тыс Т-лимфоциттердің дифференцировкасын реттейді.
Тимустың негізгі қызметі – иммуногенезді реттеу және Т-лимфоциттер, В-лимфоциттерге қарағанда, иммунологиялық бақылауды жүргізу үшін үнемі циркуляцияда жүреді.
Сүйек кемігінен Т-лимфоциттердің із ашарлары тимусқа миграцияланады. Онда олардың дифференцировкасы жалғасады.
В-лимфоциттердің дифференцировкасы сүйек кемігінде өтеді.
Иммунитеттің орталық мүшелерінде антиген тәуелсіз дифференцировка нәтижесінде лимфоциттердің клондары түзіледі – жетілген, бірақ иммунды емес лимфоциттер.
Түзілген лимфоциттердің клондарының әрқайсысы бір ғана антигендік детерминанттарға арналған.

Иммунды жүйе шеткі мүшелері

Лимфотүйіндер,көк бауыр, пейер табақшалары, аппендикс, бадамша бездер, және басқа лимфоидты түзілістер иммун жүйесінің шеткі мүшелеріне жатады
Иммун жүйесін шеткі мүшелері тимустәуелді және тимутәуелсіз аймақтардан тұрады.
Антигендермен әсерлесу арқылы иммунды жауапты жүзеге асыратын лимфоциттердің толық пісіп жетілуі жүреді.
Перифириялық мүшелерде Т-,В- ж/е антигентаныстырушы клеткалардың кооперациясы өтеді. Антидене түзілу орны болады.

Иммунды жүйе клеткалық (жасушалық) деңгейіне мыналар жатады: Т, В, НК-клеткалар, лимфоциттермен бірлесіп істейтін дендритті клеткалар, макрофагтар, эозинофилдер, базофилдер, нейтрофилдер.

Молекулалық деңгейге антиденелер, антигендер, лимфокиндер, МНС белоктары, лимфоциттердің беткей маркерлары, лимфоциттердің антиген танушы рецепторлары жатады.

Иммун жүйесінің тағы да бүкіл организмдіқ және популяциялық деңгейлер ажыратылады. Бүкіл организмнің деңгейінде иммунды жүйе мен эндокриндік жүйелердің қарым-қатынасы арқылы организмде біртұтас реттегіш жүйенің бар екендігі дәлелденеді.

Иммунологияда, сонымен қатар, жаға бағыт – нейроиммуноэндокринология пайда болады.

АНТИГЕНДЕР

Антигендер дегеніміз – иммунды жауапты шақыруға қаблеті бар генетикалық бөгде зат.

Антигендер 4 негізгі қасиетпен сипатталады:

Бөгделік – генетикалық өзгешілікті көрсететін ұғым. Бул ұғым антигеннің организмнен айырмашылығын көрсетеді
Антигендік – заттың иммун жауапты қоздыру мөлшерін-қаблетін көрсететін ұғым.
Иммуногендік – иммунитет тудыру қабілеті. Бул ұғым бөгделікпен, жеткілікті молекулярлы массасымен, химиялық құрылысының ерекшеліктерімен анықталады
Ерекшелік– арнайылық – АГ-дің бір-бірінен ерекшеленіп ажырайтын қасиет.

АГ-детерминанты немесе эпитоп деп иммуногендік әсері бар АГ-нің активті бөлігі (орталығы) аталады. Эпитоп – АГ-танушы рецепторларымен немесе антидененің белсенді оратылығымен әсер ететін АГ-ң бөлшегі. Т- және В-эпитоптар ажыратылады. HLA-молекуламен танушы АГ-нің бөлшегі – агретоп деп аталады.
Гаптен – қарапайым, төмен молекулалық химиялық құрылым, өздігінен иммунды жауапты шақыруға шамасы жоқ, бірақ белокпен байланысу нәтижесінде антиденелер синтезін шақыруға қабілетіне ие болады.

Антигендер жіктелуі

Әртүрлі бүлдіргіш факторлар мен инфекциялық агенттердің әсерінен организмнің өз клеткалары антигенге айналуы мүмкін (эндогенды).
Микро- және макроорганизмнің ортақ антигендік детерминанттары бар антигендер айқас әсері бар антигендер деп аталады.
Антигендер иммунды жауапты Т-хелпердің көмегімен ғана шақыратын тимус тәуелді деп аталады.
Антигендер иммунды жауапты Т-лимфоциттердің қатысуынсыз шақыратын, тимус тәуелсіз деп аталады. Бұл антигендерге бактериалды ЛПС, пневмококктың полисахаридтері. Vi-антиген, ПВП (поливинилпироли- дон) жатады. Барлық табиғи антигендер арасында 10% құрады.
Түрлік антигендер – организмнің бір ғана түріне сәйкес.
Гетероантигендер – әртүрге жататын организмдегі ортақ антигендер.

Ұқсас материалдарды қарай кетіңіз:

Иммунитет және қабылдағыштық
Жасушалық иммунитет. Т лимфоциттер
Гуморалды иммунитет жүйесі

Loading…

Источник